Achtergrond: In Nederland zijn de meest voorkomende soorten kanker: borstkanker (28.1% bij vrouwen), prostaatkanker (19.5% bij mannen), darmkanker (15.5% bij mannen, 12.8% bij vrouwen) en longkanker (12.0% bij mannen en 10.4% bij vrouwen). De vijfjaarsoverleving is voor de meeste typen kanker toegenomen, waardoor het steeds belangrijker wordt om de langetermijngevolgen van de ziekte en/of behandeling op de kwaliteit van leven in ogenschouw te nemen. Het doel van deze literatuurstudie is een overzicht te geven van de impact van borstkanker, prostaatkanker, darmkanker en longkanker op de beleving van intimiteit en seksualiteit.
Methode: In de elektronische databanken van PubMed (MEDLINE), Cinahl en Web of Science werd systematisch gezocht naar studies die de impact van borstkanker, prostaatkanker, darmkanker of longkanker op intimiteit en seksualiteit beschreven. De gevonden artikelen zijn gescreend aan de hand van de drie domeinen van het seksueel functioneren (seksuele functie, seksuele identiteit en seksuele relatie). Intimiteit is opgevat als een belangrijk aspect binnen de seksuele relatie.
Resultaten: De zoekstrategie resulteerde in 80 studies, waarvan 45 over borstkanker, 20 over prostaatkanker, 5 over darmkanker en 10 over longkanker. Borstkanker, prostaatkanker, darmkanker, longkanker en de behandeling daarvan hebben impact op alle genoemde domeinen van het seksueel functioneren. De meeste studies waren gericht op de negatieve impact van kanker en/of behandeling op de seksuele functie.
Conclusie: De meeste studies richten zich op de impact op de seksuele functie en in mindere mate op de seksuele relatie en seksuele identiteit. Hoewel er een aantal studies zijn geïncludeerd over darmkanker en longkanker is de evidentie bij deze typen kanker beperkt.
Aanbevelingen: Vanwege de impact op het seksueel functioneren dienen zorgvrager en partner beide geïnformeerd te worden over de mogelijke impact van de kanker op intimiteit en seksualiteit. Het is van belang om voorkeuren en wensen rondom intimiteit en seksualiteit vroegtijdig te bespreken, zodat de behandeling hierop kan worden aangepast.

Doel: Het schetsen van een literatuuroverzicht over de seksuele problematiek en gerelateerde zorgbehoeften waar adolescenten en jongvolwassenen die tussen de 15 en 39 jaar gediagnosticeerd worden met kanker (AYA’s) mee te maken kunnen krijgen.
Methode: In juni 2017 is een systematische literatuurzoekactie uitgevoerd binnen Pubmed (1946 - 2017) en PsychINFO (1806-2017). Relevante artikelen werden geselecteerd.
Resultaten: Resultaten van 14 studies, waarvan 11 kwantitatief en 3 kwalitatief, indiceren een negatieve impact van kanker bij AYA’s op seksueel gebied. Vrouwelijke AYA’s ervaren problemen met seksuele opwinding en interesse, genieten en ontspannen tijdens seksueel contact, bereiken van een orgasme, vaginale lubricatie en pijn. Mannen ervaren problemen met verlangen, erectieproblemen en ejaculatieproblemen. Een verminderd gevoel van lichamelijke aantrekkelijkheid en een verminderde seksuele activiteit worden genoemd als problemen voor zowel mannen als vrouwen. De AYA’s die onvervulde zorgbehoeftes rapporteren, spreken vooral over het missen van praktische hulp, informatie en/of hulpverlening.
Conclusie: AYA’s kunnen seksuele problemen ervaren ontstaan door en/of in standgehouden door fysieke, psychologische en sociale factoren en kunnen daarmee samenhangende (onvervulde) zorgbehoeftes ervaren.
Implicatie: Ondanks het toenemende aantal AYA-zorginitiatieven, is er meer aandacht nodig voor seksuele problematiek en zorgbehoeftes van AYA’s. Leeftijdsspecifieke interventies moeten ontwikkeld worden.

Doel: Wanneer een koppel geconfronteerd wordt met kanker, is de verandering in de seksuele relatie vaak één van de grootste uitdagingen, zowel voor de partner als voor de patiënt. Er is behoefte aan een theoretisch, empirisch model voor het in kaart brengen van het omgaan met de seksuele veranderingen door het koppel.                                  Methodiek: We presenteren een overzicht van bevindingen uit zestien wetenschappelijke artikelen met een kwalitatieve methodologie. We gebruikten de methodologie van de meta-etnografie om de artikelen te selecteren, analyseren en synthetiseren.                                                                                                                                                            Resultaten: We vonden dat er in de artikelen op drie verschillende mogelijke manieren gekeken werd naar het omgaan met seksualiteit bij kanker, telkens met een ander theoretisch accent: (1) als een rouwproces waarbij seksuele verandering wordt gezien als een verlieservaring; (2) als een cognitief herstructureringsproces waar de focus vooral ligt op de sociaal-culturele invloeden op de seksualiteitsbeleving van het koppel, en (3) als een revalidatieproces waarbij de seksuele veranderingen vooral gezien worden als lichamelijke disfuncties die dienen te worden ‘genezen’. Elk van deze benaderingen heeft zijn kansen en uitdagingen voor de praktijk.                                      Conclusie: Een betere kennis van deze drie processen zou zorgverleners in de oncologische setting kunnen helpen om koppels die worstelen met hun seksualiteit beter te begrijpen en te begeleiden.