Gender en seksualiteit zijn sterk verweven, in de wetenschap, in de maatschappij en in de geleefde werkelijkheid.Gender en seksualiteit zijn sterk verweven, in de wetenschap, in de maatschappij en in de geleefde werkelijkheid.De theorievorming vanuit sociaal perspectief op dit terrein kent een onmiskenbaar rijke geschiedenis. Ze wordtondersteund door een indrukwekkende body of knowledge vanuit empirisch onderzoek. In dit artikel worden deontwikkelingen vanaf halverwege de vorige eeuw op dat vlak geschetst. De belangrijkste theoretische invalshoekenen concepten worden behandeld en inhoudelijke verworvenheden worden benoemd. Centraal staat het begripheteronormativiteit, verwijzend naar het dominante stelsel van normen inzake mannelijkheid, vrouwelijkheid enseksualiteit en daaraan gekoppelde praktijken en instituties. Wetenschappelijk inzicht in de schadelijkheid van heteronormativiteiten in de onderliggende processen, dicteert als vanzelf een agenda voor sociale verandering. Zowelop wetenschappelijk als maatschappelijk vlak doen zich daarbij echter nog vele uitdagingen voor, waarvan enkelebelangrijke hier eveneens aan de orde zullen komen.

Vanuit een gender-theoretisch perspectief gaan we in deze bijdrage in op de verschillende betekenissen die in het westers denken zijn toegekend aan het fenomeen van intersekse. Terwijl het premoderne denken werd gekenmerkt door ‘één-seksemodel’ die relatieve tolerantie toeliet ten aanzien van gepercipieerde afwijkingen op het mannelijke en vrouwelijke, zorgt de opkomst van de biologie, geneeskunde en het twee-seksen-model vanaf de achttiende eeuw voor een steeds stringenter classificatiesysteem ten aanzien van wat als normale en abnormale lichamen wordt beschouwd. In de tweede helft van de twintigste eeuw maakt het sociaal-constructionistische denken en de maakbaarheid van genderrol en -identiteit opgang. Ondanks de loskoppeling van gender van sekse, wordt het binair seksegender- model echter niet in vraag gesteld, wat vooral vanuit de hoek van de kritische genderstudies is gebeurd sinds de jaren negentig. Het binair heteronormatief model heeft nochtans lange tijd de moderne medische behandeling van interseksuele borelingen bepaald. In het nieuwe millennium geeft het medische veld steeds meer gehoor aan de kritiek van de opkomende intersekse-beweging tegen niet-noodzakelijke chirurgie, en voor meer wetenschappelijk onderbouwd onderzoek, evidence based kennis en een gedegen follow-up van chirurgisch-cosmetische en/of hormonale medische interventies bij personen met intersekse/DSD zonder hun geïnformeerde toestemming. De bijdrage van een genderkritisch perspectief daarbij is om blijvend de beperkingen van het binair-sekse-gender-denken aan te kaarten en te werken aan een bredere bewustzijnsverruiming rond sekse- en gender variatie, onder stakeholders én in de bredere maatschappij.

Hoe beleven vrouwen en mannen seksualiteit? Hoe geven man-vrouw-koppels1 vorm en betekenis aan seks in hun samenzijn? Deze onderzoeksvragen zijn onderdeel van mijn2 sociologisch promotieonderzoek, waarvoor circa 25 man-vrouw-koppels twee keer samen en vervolgens ieder een keer individueel worden geïnterviewd. Naast open vragen bestaan deze interviews uit discussieopdrachten, zoals het verdelen van kaartjes met seksuele termen en het beschrijven van lichamelijke interacties. Dit artikel heeft als doel inzicht te geven in de onderzoeksopzet en interviewmethoden, waarbij onderhandelingen over sociale normen en seksueel plezier tussen partners centraal staan. Het artikel bevat dan ook geen conclusies, wel worden voorbeelden gegeven om de gebruikte interviewmethoden toe te lichten.